भक्तपुर, भदौ २१
गणेश चतुर्थीको अवसरमा नेवार समुदायले आज (शुक्रवार) घरघरमा भगवान गणेशको पुजा गर्नुको साथै राती चथाः द्योको पुजा गरेर चथाः पर्व मनाएका छन । यो पर्वलाई भक्तपुरका नेवार समुदायले दशैं भित्र्याउने चाडका रुपमा पनि मनाउँछन ।
यस दिन बेलुकी चन्द्रमाको आराधना गरि धुमधामका साथ पुजा गर्ने प्रचलन रहेको छ । विशेष गरि यस दिन चन्द्रमाको पुजा गरे वर्ष भरि अनाहकमा चोर दोष लाग्नबाट बच्न सक्ने जनविश्वास रहेको पाईन्छ ।
भगवान गणेशको जन्म दिनको रुपमा समेत मनाईने चथाः पर्वमा एक थरी नेवार समूदाय चन्द्रमालाई हेर्न नहुने मान्यता राख्छन भने अर्को समूह खुल्ला आँगन वा कौशीमा बसेर चन्द्रमा उदाएपछि मात्र पुजा गर्छन ।
चथाः पुजामा विशेषगरी विमिरो, भोगटे, भुटेको मकै, भटमास, गहुँ, चना, केराउ, बकुल्ला जस्ता गेडागुडी र काँक्रो र नासपाती चढाईन्छ ।
पुजा सकिएपछि सोही चढाएको गेडागुडी र फलफुल प्रसादको रुपमा बाँढेर खाने प्रचलन रहेको छ । भक्तपुरका अदुवा खेती गर्ने किसानहरुले अदुवा खेतीको पुजा गरी नयाँ अदुवा झिक्ने प्रचलन समेत रहेको छ ।
लोककथन अनुसार परापूर्वकालमा स्वर्गमा देवसभा भईरहेको समयमा चन्द्रमाले गणेशलाई हात्तीको टाउको र मुख भएको भनी ठूलो हेला र अपमान गर्दछ । सो सहन नसकी गणेशले चन्द्रमालाई तिम्रो अनुहार हेर्नेलाई चोर दोष लाग्नेछ भन्ने श्राप दिएछ । सोही श्रापका कारण चन्द्रमालाई हेर्ने र उसँग कुराकानी गर्ने कोही भएन । चन्द्रमाको ठूलो बेईज्जत हुन थाल्यो । अन्तःमा चन्द्रमाले पछुतो मानी गणेशको श्रापमाट मुक्ति पाउने अनेक उपाय सोच्न थाले । त्यसैक्रममा भगवान शिवको शरणमा चन्द्रमा पुग्यो ।
भगवान शिवले भाद्र शुक्ल चतुर्थीको दिन दुवो, लड्डु र मुलासहित गणेशको विशेष पुजा आराधना गरे श्रापबाट मुक्ति पाउन सक्ने उपाय बताएपछि चन्द्रमाले सोही अनुसरा गणेशको सेवा गर्दछ । गणेशले खुसी भएर चन्द्रमालाई गणेश चतुर्थीको दिनमात्र चन्द्रमालाई हे¥यो भने चोर दोष लाग्ने अन्य दिन नलाग्ने वरदान दिए । सोही अनुसार चथाः मनाउने क्रममा अहिले पनि समाजमा चोर दोष लाग्ने डरले घरका ढोकाहरु बन्द गरी लुकिरहेन चलन कायम छ ।
चथाः पर्वले कुनै पनि व्यक्तिको रुपरङ्ग नभई उसको बानी र व्यवहारका रुपमा असल खराव छुट्याउनु पर्ने सन्देश दिन खोजिएको संस्कृतिविद् प्रा. डा. पुरुषोत्तमलोचन श्रेष्ठले बताउनुभयो ।
